Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları
Endokrinoloji, hormonlarımızın yapım ve salgılanmasından sorumlu olan endokrin sistem ve bu sistemin hastalıklarıyla ilgilenen bir tıp bilimidir.
Endokrin sistem endokrin bezlerin (iç salgı bezleri) oluşturduğu bir sistemdir. Bu bezler vücudumuzun her yerine dağılmış durumda bulunurlar. Endokrin bezler hormon sentez ve salgısı yapan organlardır. Hormonlar vücudumuzdaki değişik aktiviteleri kontrol eder. Hormonların kontrol ettiği aktiviteler başlıca şunlardır:
- Metabolizma
- Üreme
- Büyüme ve gelişme
- Hareket
- Enerji üretimi ve harcanması
- Çevresel uyaranları algılama ve tepki verme
Hormonlar salgılandıkları bezden kana karışarak görev yapacakları organa giderler ve etkilerini gösterirler.
Hormon üreten endokrin bezler hangileridir? Görevleri nelerdir?
Endokrin sistemi oluşturan salgı bezleri ve görevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Hipotalamus: Vücut sıcaklığı, acıkma, susama, uyku, cinsel işlevler ve duygu durumunun düzenlenmesinde rol alır. Diğer endokrin bezlerden hormon salgılanmasını düzenler.
- Hipofiz: Diğer endokrin bezlerin çalışmasını düzenleyen ana bezdir. Büyüme için gerekli hormonların salgılanmasından sorumludur.
- Tiroid: Metabolizmanın düzenlenmesi, enerji harcanması ve birçok organın düzenli çalışması için gerekli tiroid hormonlarının yapımı ve salgılanmasından sorumludur.
- Paratiroid: Vücuttaki kalsiyum dengesinin düzenlenmesinden sorumludur.
- Pankreas: Kan şekerini düzenleyen insülin hormonunun yapım ve salgılanmasından sorumludur.
- Böbreküstü bezi: Stresle mücadele etmemizi sağlayan (kortizol, adrenalin, noradrenalin) ve kan basıncını düzenleyen (aldosteron, adrenalin, noradrenalin) hormonların yapım ve salgılanmasından sorumludur.
- Yumurtalıklar: Üremeden sorumludurlar. Sadece kadınlarda bulunan overler kadınlık hormonu olan östrojen ve progesteronun; sadece erkeklerde bulunan testisler erkeklik hormonu olan testosteronun yapım ve salgılanmasından sorumludurlar.
- Pineal bez: Uykuyu düzenleyen melatonin hormonunun yapımından sorumludur.
En sık görülen endokrin hastalıklar ve bozukluklar nelerdir?
Endokrin sistemin hastalıkları;
- Hormon fazlalığı,
- Hormon eksikliği,
- Hormonların etkisine direnç veya endokrin bezlerde büyüme (örneğin tümör ve nodüller) şeklinde karşımıza çıkabilir.
Endokrin bezlerin etkilendiği hastalıklar:
- Diyabet (şeker hastalığı)
- Obezite (şişmanlık)
- Hipertansiyon (yüksek tansiyon)
- Lipid bozuklukları (Kolesterol ve Trigliserid yüksekliği)
- Metabolik sendrom
- Guatr (Tiroid bezinin büyümesi)
- Tiroid nodülü
- Hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması)
- Hipertiroidi (tiroid bezinin çok çalışması)
- Hashimoto hastalığı
- Tiroid kanserleri
- Hipofiz adenomu
- Hipofiz yetmezliği
- Prolaktin hormon fazlalığı
- Akromegali (büyüme hormonu fazlalığı)
- Adrenal kitle (böbreküstü bezinde kitle)
- Addison hastalığı (adrenal bez yetersizliği)
- Cushing sendromu (kortizol hormon fazlalığı)
- Polikistik over sendromu
- Hirsütizm (kadında tüylenme artışı)
- Jinekomasti (erkekte memelerde büyüme)
- Hipogonadizm (seks hormon yetersizliği)
- Hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü)
- Osteoporoz (kemik erimesi)
- D vitamini eksikliği
- Hiperparatiroidizm (paratiroid hormon yüksekliği)
- Hipoparatiroidizm (paratiroid hormon düşüklüğü)
